بهترین راه آموزش نظم به کودکان

بهترین راه آموزش نظم به کودکان از نظر شما چیست؟ نظم واژه بسیار گسترده ای است که تعاریف بسیار زیادی هم برای آن می توان ذکر کرد. شاید بهترین تعریف این باشد  «هر چیز در زمان درست و مکان درست انجام شود». تمام والدین دوست دارند که فرزندانی تربیت کنند که علاوه بر مسئولیت پذیر بودن، در کارهای خود نیز نظم را رعایت کنند.

نظم یکی از مهمترین ارکان رسیدن به موفقیت در همه جنبه های زندگی می باشد، برای همین والدین هم در تلاشند که نظم را به کودکان خود آموزش دهند، تا در فرزندپروری موفق باشند. آموزش نظم به کودکان شاید به نظر کاری مشکل و زمان بر باشد، که صد البته این برای والدینی که اهل آموزش و یادگیری نیستند کاملا درست است.

اما برای افرادی چون شما که اهل آموزش و یادگیری هستید این نظر صدق نمی کند. درست است که کودک از ریخت و پاش و هیجان ناشی از بازی کردن و ریختن اسباب بازیهای خود لذت می برد و به سختی تن به نظم و انضباط می دهد، اما آموزش نظم و انضباط از راه صحیح  و درست به سرعت نتیجه می دهد حتی در مورد سرسخت ترین کودکان.

راه های آموزش نظم به کودکان

 آموزش نظم به کودکان و تربیت کودک منظم برای والدین یک امر مهم محسوب می شود، ولی اکثر آنها از اینکه کودکشان از نظم و انظباط زیاد استقبال نمی کنند گله مندند.

 در این بخش 8 اصل و راه مهم تربیت کودک منظم را خواهید خواند.

با وجودی که انضباط شخصی یکی از مهارتهای مهم زندگی است، که باید به کودکان آموخته شود، اما متاسفانه اغلب نادیده گرفته می شود. دلایل بسیاری برای اینکه چرا کودکان باید انضباط شخصی را بیاموزند وجود دارد. والدین کودکی که نظم و انضباط را رعایت نکند، نمی توانند انتظار موفقیت در جنبه های مهم زندگی کودک را داشته باشند.

نظم و انضباط مهارت مهمی است که در طول زندگی می تواند به کودک کمک کند تا به خواسته ها و نیازهای منطقی خود برسد بدون اینکه برای دیگران مزاحمتی را ایجاد کند. نکته بسیار مهم و ضروری برای والدین این می باشد که آموزش دادن نظم به کودکان مانند مهارتهای دیگر نیازمند صرف زمان و استمرار می باشد و نمی توان با یکبار آموزش دادن انتظار نتایج خوب را داشت. بلکه باید آموزش مهارت انضباط شخصی بصورت یک فرآیند همیشه در جریان باشد.

 شما همیشه می توانید از شیوه های متفاوتی برای آموزش نظم استفاده کنید، اما ما در اینجا به نکاتی اشاره کرده ایم که می تواند به شما کمک کند تا نتایج بهتر و سریع تری را بگیرید.

 1:ساختار و الگویی داشته باشید.

برای آموزش نظم و انضباط به کودکان باید گفت که کودکان به یک برنامه، ساختار و الگویی منظم نیاز دارند تا بتوانند مهارت خودانضباطی و یا همان نظم و انضباط را کسب کنند. برای این منظور باید قوانین شفاف، واضح و  مشخصی را برای خانه و جنبه های مختلف امور کودک وضع کنید.

این قوانین باید با توانایی و سن کودک شما همخوانی داشته باشد. قوانین باید نتایج و عواقب کاملا روشنی را به همراه داشته باشد. یعنی هر زمان که کودک به قوانین عمل کرد نتیجه آن تشویق و یا انجام یک کار لذت بخش برای کودک باشد و هر زمان که قانونی شکسته شد عواقب و پیامد آن را نیز تجربه کند. این کار به کودکان می آموزد که باید انتظار چه چیزی را داشته باشند  و در واقع می فهمند که این خودشان هستند که مسئول نتایج بدست آمده هستند.

هر روز این ساختار و الگو را رعایت کنید، کودکان باید یک برنامه منظم صبحگاهی داشته باشند، مانند خوردن صبحانه، شانه کردن مو، مسواک زدن و لباس پوشیدن. یک برنامه روتین هم برای بعد از انجام کارهای مهم و یا مدرسه برایشان درنظر بگیرید. این برنامه به آنها می آموزد تا چگونه زمانشان را بین کارها و وظایف شان، تکالیف مدرسه و فعالیت های سرگرم کننده و تفریحی تقسیم کنند. همچنین بسیار مهم است تا برنامه زمانی منظمی هم برای خواب داشته باشند، تا الگوی مناسب خواب را هم بدست آورند، زیرا اهمیت استراحت و آرام گرفتن را هم به آنها می آموزد.

آموزش نظم به کودکان

2: به کودکان خود آموزش دهید.

کودکان باید بدانند که چگونه تصمیمات سالم و صحیحی برای خودشان بگیرند، مسئولیت این موضوع با والدین می باشد. متاسفانه بسیاری از والدین مسئولیت به این مهمی را پشت گوش می اندازند و یا مسئولیت اجرای آنرا به دیگران همچون مدارس و مربیان و معلمان واگذار می کنند.

زمانی که پای کمک به کودکان در فراگیری نحوه اتخاذ تصمیم صحیح به میان می آید، یک شیوه مقتدرانه می تواند یکی از بهترین انواع تربیت باشد، چرا که به کودکان کمک می کند تا دلایل قوانین در نظر گرفته شده را درک کنند. به جای اینکه فقط به کودک بگویید، «به محض اینکه از مدرسه رسیدی اول تکالیفت را انجام بده،» دلیل اصلی آن را بصورت واضح بیان کنید.

می توانید این طور به او بگویید، «خیلی بهتر است تا اول تکالیف مدرسه ات را انجام دهی و بعد زمان آزاد داشته باشی، این زمان آزاد می تواند همانند پاداشی برای انجام تکالیفت باشد.» این توضیحات می تواند به آنها کمک کند تا درک کنند، چرا انجام این کار بهتر است به جای اینکه فکر کنند، «من باید تکالیفم را تا قبل از شام انجام دهم چون صرفا مادرم گفته که باید این کار را انجام دهم.»

ایفای نقش یک مدل و الگوی خوب و مناسب به عنوان والدین در این زمینه ها خودش می تواند شیوه ای عالی برای آموزش نظم و انضباط به کودکان باشد. مسائل و مشکلات خاصی را که احتمالا کودکان با آنها مواجه می شوند را پیدا کنید و شیوه های متفاوت مواجهه و مقابله با آن مشکلات را به بحث و گفتگو بگذارید. 

برای کودکان کوچکتر با نمایش و یا قصه گویی به او نشان دهید که اگر کودک دیگری اسباب بازی اش را گرفت چگونه باید عکس العمل نشان دهد، به او حرف زشت و ناسزا بگوید یا او را بزند، شاید هم بتواند کار بهتری انجام دهد. در واقع شما با این کار دارید به او این آموزش را می دهید که حق انتخاب در مورد رفتارهایش را دارد، پس باید هوشیار و آگاه باشد تا رفتارهایی را انتخاب کند که به او کمک می کند تا نیازها و خواسته های خود را بدون آسیب زدن به دیگران تامین کند.

با کودکان بزرگتر، هم می توانید با طراحی یک نمایش و یا صحبت کردن در مورد تجربیات خود و یا حتی موقعیت های مشابه نشان دهید که چگونه در مقابل فشار همسالانش مقاومت کند، یا در شرایط بد و ناایمن چه کاری انجام دهد. آموزش عملی و همراه با نمایش می تواند به کودکان کمک کند تا احساس آمادگی بهتری داشته باشند و نیز می تواند مانع عکس العمل های بی اختیار و غریزی از سمت آنها شود.

3: پیامدها و عواقب را مشخص کنید

گاهی اوقات کودکان نیاز دارند تا با عواقب و پیامدهای طبیعی اعمال و کردارشان مواجه شوند. بچه ای که دائما تکالیفش را فراموش می کند و در خانه جا می گذارد، اگر مادرش هر زمان که او تکالیفش را فراموش کرد و جا گذاشت آنها را به مدرسه ببرد، او هرگز نخواهدآموخت که وسایل شخصی و متعلقاتش را خودش هر روز جمع و آماده کند.

در عوض شاید باید با عواقب و پیامد این کارش از طرف معلمش مواجه شود تا اینگونه درس خوبی بیاموزد، بچه ای که مدام در حال دعوا کردن و یا زور گفتن به بچه های دیگر است، باید بداند که یکی از عواقب طبیعی ادامه این چنین رفتاری از دست دادن دوستان خود می باشد. بچه ای که دایم در حال تماشای تلویزیون می باشد احتمالا زمان کافی برای انجام تکالیفش نخواهد داشت و در ادامه معلم در مدرسه مواخذه خواهد کرد.

گاهی اوقات کودکان نیاز به پیامدهای منطقی دارند. بچه ای که خیلی خشن و بی ملاحظه با کامپیوتر مادرش بازی می کند، شاید بد نباشد که از بازی با آن محروم شود. یا بچه ای که صبح به سختی از خواب بیدار می شود شاید باید شب کمی زودتر بخوابد تا صبح راحت تر بیدار شود.

نکته بسیار مهم در اینجا این است، زمانی که والدین بر آموزش نظم و انضباط تمرکز می کنند، ضرورت دارد تا از جنگ قدرت ها اجتناب کنند. سعی نکنید تا فرزندان تان را مجبور به انجام کاری کنید، چون اینگونه آنها نظم و انضباط را نخواهند آموخت. درعوض، پیامدها و عواقب منفی رفتار و کردارشان را که با آنها مواجه خواهند شد متذکر شوید و انتخاب هایی را در اختیارشان بگذارید. آنها باید بیاموزند که چگونه برای خودشان تصمیمات سالم و صحیح بگیرند، آن هم با در نظر گرفتن ارزیابی و سبک و سنگین کردن ییامدها و عواقب رفتارهای خود.

4: مهارت حل مسئله را به کودکتان بیاموزید

مهارت های حل مسئله را به کودک تان بیاموزید و با کمک هم بر موارد خاصی از حل مسئله که مرتبط با نظم و انضباط است کار کنید. گاهی اوقات از فرزندتان بپرسید در این مورد خاص چه فکر می کند؟ این کار می تواند چشم او را برای پیدا کردن راهکارهایی درست و خلاقانه باز کند.

به او بیاموزید که گاهی برای برخی از مشکلات راه حلهای ساده وجود دارد. برای مثال بچه ای که حاضر شدن و لباس پوشیدن در صبح برای مدرسه برایش کار سخت و مشکلی است، می تواند از شب قبل لباسهایش را آماده بگذارد و یا زمان سنجی را روی پنج دقیقه تنظیم کند تا در عرض این زمان لباس بپوشد، این کار می تواند او را برای انجام این وظیفه اش آماده کند.

مشکلات و مسائل پیچیده تر ممکن است نیاز به مجموعه ای از آزمون و خطا و یا کمک بیشتر از طرف والدین داشته باشد. نوجوانی که تکالیفش را انجام نمی دهد ممکن است قبل از اینکه خودش آنقدر انگیزه پیدا کند تا تکالیفش را انجام دهد به یک سری راهنمایی، همفکری و یا مداخلات از طرف والدین نیاز داشته باشد.

با توجه به توضیحاتی که داده شد شما باید قوانینی را برای زندگی کودک و یا نوجوانتان تعیین کنید، همچنین عواقب ناشی از پیروی نکردن از قوانین را بصورت واضح و مشخص بیان کنید. در صورتی که کودک یا نوجوان به قوانین تعیین شده عمل کند حتما امتیازهایی را دریافت خواهد کرد و اگر این کار را نکرد، محرومیت از امتیازات را استفاده کنید. کار دیگری که می توانید برای تاثیرگذارتر کردن قوانین انجام دهید این می باشد که اگر کارهای گفته شده موثر واقع نشد، سعی کنید تا بعد از زمان مدرسه در آنجا (مدرسه) بماند تا قبل از آمدن در خانه تکالیفش را انجام دهد، یعنی میزان محرومیت افزایش خواهد داشت.

تا زمانی که راه مناسبی را پیدا کنید حتما لازم است راه حل های متفاوتی را امتحان کنید، اما مدنظر داشته باشید که در طی این مسیر فرزندتان نیز باید همیشه حضور فعال داشته باشد.

5: هر بار و هر زمان یک رفتار را شکل دهید

بوجود آمدن نظم و انضباط فرایندی است که تبحر و اصلاح آن نیاز به زمان زیادی دارد و شاید سالها زمان بر باشد. از روش های تربیتی متناسب با سن استفاده کنید تا در هر زمان یک رفتار خاص را شکل دهید.

باید به خاطر داشته باشید، به جای اینکه از کودکی 5 ساله انتظار داشته باشید، خودش به صورت خودکار و بدون کوچکترین تذکر و یادآوری تمام کارهای معمول صبحگاه و یا روزانه را انجام دهد، از یک جدول تصویری که روی دیوار نصب شده استفاده کنید که در آن شخصی را به تصویر کشیده که موهایش را شانه می زند، مسواک می زند و لباس می پوشد و حاضر می شود.

شما حتی می توانید از فرزندتان که دارد این کارها را انجام می دهد عکس بگیرید و نمودار خودتان را درست کنید.

در صورت لزوم، هر چند یک بار به فرزندتان متذکر شوید که به نمودار نگاه کند تا زمانی که او بتواند بدون نگاه کردن به نمودار خودش تمام وظایفش را انجام دهد.

سرانجام روزی می رسد که او اصلا به یادآوری و تذکر نیازی ندارد و برای انجام امور انضباطی اش اصلا به نمودار هم نیازی نداشته باشد.

6: پاداش در نظر بگیرید

ما در جامعه ای زندگی می کنیم که تمرکز روی نقاط ضعف افراد بسیار بسیار بیشتر از تمرکز بر نقاط ضعف می باشد. متاسفانه خانواده ها نیز این روش را در تربیت فرزند استفاده می کنند، یعنی بیشترین تمرکز خود را در طول روز بر روی نقاط ضعف و خطاهای آنها می گذارند. تمرکز روی نکات منفی مسایل و مشکلات زیادی را پدید می آورد.

در مقابل داشتن یک سیستم پاداش صحیح (تمرکز روی نقاط مثبت) می تواند روش فوق العاده ای برای حل مشکلات خاصی که مرتبط با نظم و انضباط است باشد. یک کودک پیش از دبستان که شبها حاضر نیست در تخت خودش بخوابد، جدول برچسب می تواند انگیزه قوی ای در او ایجاد کند.

برای بچه بزرگتری که تکالیفش را به موقع انجام نمی دهد و یا وظایفش را انجام نمی دهد، سیستم اقتصاد ژتونی می تواند خیلی مثمرثمر واقع شود. سیستم پاداش باید کوتاه مدت باشد. والدین می توانند به محض اینکه بچه ها در انجام این مهارتها مهارت کافی را یافتند به تدریج آنها را حذف کنند. 

چندین پاداش وجوددارد که اصلا نیازی به هزینه کردن پول ندارد و والدین می توانند از اعطای امتیاز خاصی به فرزند، یا افزایش زمان بازی و کار با وسایل الکترونیکی بهره ببرند تا به فرزندان شان انگیزه دهند تا مسئولانه رفتار کنند.

7: تشویق داشته باشید

هر زمان که فرزندتان نظم و انضباط را بروز داد حتما او را مورد تحسین و تشویق قرار دهید. اگر فرزندتان به جای اینکه برادرش را کتک بزند از شما کمک خواست، بگویید، «کار فوق العاده ای انجام دادی که کمک خواستی.» گاهی اوقات کارها و رفتارهای خوب نادیده گرفته می شود در حالیکه تشویق و تحسین بچه ها برای اخذ تصمیمات درست و صحیح به احتمال زیاد باعث افزایش و تکرار چنین رفتارهایی در او خواهدشد.

حتی زمانی که بدون تذکر و یادآوری شما فرزندتان کاری را انجام می دهد او را تشویق کنید، بگویید، «خیلی کار خوبی کردی قبل از اینکه من بگویم شروع به انجام تکالیفت کردی!» یا «خیلی بهت افتخار می کنم که امروز خودت به تنهایی اتاقت را تمیز کردی.» حتی بگویید، «ممنون از اینکه بعد از خوردن غذا ظرفت را داخل سینک ظرفشویی گذاشتی. کارت عالی بود،» این کار باعث تشویق در تکرار عملکرد کودک می شود.

8: الگوی نظم و انضباط باشید

بچه ها از شما و دیدن رفتار شما بیشتر می آموزند تا حرفهای شما، صدای رفتارهای شما آنقدر بلند است که، صدای شما به گوش آنها نرسد. منظور از این جمله این می باشد که فرزندان به رفتارهایی که والدین انجام می دهند بسیار بیشتر از کلام آنها دقت می کنند.

اگر آنها ببینند که شما مدام امروز و فردا می کنید، دچار اهمال کاری هستید و کارهای خودتان را به تعویق می اندازید، یا به جای شستن ظرفها ترجیح می دهید تلویزیون تماشا کنید، آنها نیز عادات شما را بر می گزینند. با داشتن رفتار مناسب و صحیح نقش الگوی خوبی را برای فرزندان تان ایفا کنید.

به آنها نشان دهید چگونه به وظایف شان عمل کنند، خشم شان را کنترل کنند و تصمیمات درست و صحیح بگیرند.